چالشتر یکی از قدیمی‌ترین نقاط استان چهارمحال و بختیاری و از نواحی شهرکرد است، صنعت قفل‌سازی آن از دوره صفویه رواج یافته و به شهرتی جهانی رسیده است و قفل طلای درب کعبه خود گواه شهرت جهانی این قفل است.
۰
تاریخ انتشارچهارشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۹ - ۱۱:۳۰
کد مطلب : ۴۶۴۱۸
جهانبین نیوز گزارش می‌دهد
قفل چالشتری و پشتوانه تاریخی 300 ساله
به گزارش جهانبین نیوز؛ صنایع دستی هر شهر و دیاری نمادی از تاریخ و فرهنگ کهن آن محله است و همانند آینه‌ای سبک زندگی گذشتگان را به تصویر می‌کشد.
چالشتر یکی از قدیمی‌ترین نقاط استان چهارمحال و بختیاری و از نواحی شهرکرد است، صنعت قفل‌سازی آن از دوره صفویه رواج یافته و به شهرتی جهانی رسیده است و قفل طلای درب کعبه خود گواه شهرت جهانی این قفل است.
بزرگترین و کوچکترین قفل‌های جهان مختص به چالشتر است که نشان اصالت یونسکو هم دارد و برای ساخت آن از آهن، مس، برنج، طلا، نقره، و منبت‌کاری بر روی فلزات استفاده می‌شود.
پیشینه قفل چالشتری به 300 سال پیش یعنی زمان حاج عبدالله ریاحی چالشتری، مبتکر ساخت این نوع از قفل‌ها باز می‌گردد، اما درخصوص قفلی که بر در خانه کعبه نصب شده است، مردم این‌گونه روایت می‌کنند که حاج عبدالله به قصد حج تمتع چالشتر را به مقصد مکه ترک می‌کند اما به مراسم حج آن سال نمی‌رسد و به ناچار به مدت یک سال در عربستان اقامت می‌کند تا حج سال بعد را به جای آورد.
در طی این مدت وی در یک آهنگری مشغول به کار شده و بنا به پیشنهاد صاحب آهنگری به قفل‌سازی که هنر اصلیش بوده نیز می‌پردازد، حاصل آن یک سال تلاش، قفلی بوده که مرحوم حاج عبدالله برای خانه خدا می‌سازد و بر درب کعبه نصب می‌شود.
این استاد بزرگوار بزرگترین استاد قفل‌سازی در چالشتر بوده‌اند، به‌طوری که هنوز بعد از سال‌ها باز هم قفل ابتکاری ایشان بدون هیچ دخل و تصرفی به همان شکل و شیوه ساخته می‌شود.
استاد حاج عبدالله ریاحی مشهورترین قفل‌ساز در چالشتر است
مصیب بهرامی از هنرمندان عرصه قفل‌سازی در چالشتر در گفت‌وگو با جهانبین نیوز؛ اظهار کرد: قفل‌سازی در چالشتر با قدمت 300 ساله است و بنیانگذار آن مرحوم استاد حاج عبدالله ریاحی چالشتری است.
وی افزود: ایشان افتخار ساخت قفل درب خانه کعبه را نیز در کارنامه خود دارند.
بهرامی بیان داشت: در چالشتر دو نمونه قفل وجود دارد، که سایز بزرگ و لوله‌ای آن در بیرون از منزل برای دروازه‌ها و درب مغازه‌ها استفاده می‌شود، سایز کوچک قفل هم تحت عنوان قفل زیره‌دار که برای داخل منزل برای درب گنجه‌ها و درب‌های داخلی استفاده می‌شود.
وی به ساخت سایز بسیار کوچک قفل چالشتری اشاره و بیان داشت: این سایز بیشتر برای تزئینات و در برخی موارد به‌عنوان زیورآلات با روکش طلا کاربرد دارد.
به گزارش جهانبین نیوز؛ قفل چالشتری از ۱۳ قطعه تشکیل شده است که عبارتند از: بدنه (توپه)؛ دو پایه، دسته، میخ، ته قفل، طبلک، دری، فنر، زبانه، مارپیچ، واشر پشت زبانه، ماسوره و دری ماسوره و تمامی این قطعات دست‌ساز هستند.
هر قفل یک کلید مخصوص و با شکل خاص دارد، هر کلید مخصوص یک قفل بوده و با آن نمی‌توان قفل دیگری را باز کرد که اجزای تشکیل دهندۀ آن نیز شامل ۴ قطعه دسته؛ وربند؛ ماسوره و مارپیچ است.
کلیدهای مورد استفاده در قفل چالشتری راست‌پیچ و چپ‌پیچ هستند و برای اینکه قفل‌ها با هر کلیدی باز نشوند دنده‌های کلید را متفاوت می‌سازند که نشان از تفاوت مکانیزم قفل و کلید چالشتری را دیگر قفل‌ها دارد.
قفل سازان چالشتری در گذشته قفل‌های منطقۀ چهارمحال و بختیاری و بخشی از اصفهان را تأمین می‌کردند و صد سال پیش جمعیت قفل‌سازان در این شهر کوچک به ۷۰ نفر میرسید و از این طریق امرار معاش می‌کردند.
.jpg)
قفل‌های چالشتری در دو نمونه ساخته می‌شود، قفل‌های زیره دار که برای جعبه‌ها و گنجه‌ها و وسایل تزئینی استفاده می‌شود و قفل‌های قلوه‌ای یا معمولی که در مقیاس بزرگ برای در‌های مغازه‌ها و... کاربرد دارند.
زیباترین قفل‌هایی که توسط قفل‌سازان چالشتری ساخته می‌شود، قفل‌های فرم‌دار و نقش‌دار است که از پایان دوره ساسانیان تا اواخر قاجاریه ساخته می‌شده است و جزء زیباترین قفل‌ها هستند، درحال حاضر از این نمونه قفل‌ها با وجود رکود و عدم استقبال سازندگان و مشتریان در مقیاس اندک در چالشتر ساخته می‌شود.
نقشی که از گذشته تا به امروز بر روی قفل چالشتر استفاده می‌شود نقش اسلیمی است که بر روی قفل حک شده، علاوه بر نقش اسلیمی بعضاَ از نقوش هندسی چهار گوش و هشت گوش نیز بر روی قفل استفاده می‌کنند. روی دسته قفل، اسلیمی‌های کوچک و روی بدنه به نسبت کل قفل اسلیمی‌های بزرگتر و در گوشه‌های بدنه قفل سراسلیمی حک می‌شود و نقوش تقریباً تمامی بدنه قفل را دربر می‌گیرد.
انتهای پیام/1026ج
چالشتر یکی از قدیمی‌ترین نقاط استان چهارمحال و بختیاری و از نواحی شهرکرد است، صنعت قفل‌سازی آن از دوره صفویه رواج یافته و به شهرتی جهانی رسیده است و قفل طلای درب کعبه خود گواه شهرت جهانی این قفل است.
بزرگترین و کوچکترین قفل‌های جهان مختص به چالشتر است که نشان اصالت یونسکو هم دارد و برای ساخت آن از آهن، مس، برنج، طلا، نقره، و منبت‌کاری بر روی فلزات استفاده می‌شود.
پیشینه قفل چالشتری به 300 سال پیش یعنی زمان حاج عبدالله ریاحی چالشتری، مبتکر ساخت این نوع از قفل‌ها باز می‌گردد، اما درخصوص قفلی که بر در خانه کعبه نصب شده است، مردم این‌گونه روایت می‌کنند که حاج عبدالله به قصد حج تمتع چالشتر را به مقصد مکه ترک می‌کند اما به مراسم حج آن سال نمی‌رسد و به ناچار به مدت یک سال در عربستان اقامت می‌کند تا حج سال بعد را به جای آورد.
در طی این مدت وی در یک آهنگری مشغول به کار شده و بنا به پیشنهاد صاحب آهنگری به قفل‌سازی که هنر اصلیش بوده نیز می‌پردازد، حاصل آن یک سال تلاش، قفلی بوده که مرحوم حاج عبدالله برای خانه خدا می‌سازد و بر درب کعبه نصب می‌شود.
این استاد بزرگوار بزرگترین استاد قفل‌سازی در چالشتر بوده‌اند، به‌طوری که هنوز بعد از سال‌ها باز هم قفل ابتکاری ایشان بدون هیچ دخل و تصرفی به همان شکل و شیوه ساخته می‌شود.
استاد حاج عبدالله ریاحی مشهورترین قفل‌ساز در چالشتر است
مصیب بهرامی از هنرمندان عرصه قفل‌سازی در چالشتر در گفت‌وگو با جهانبین نیوز؛ اظهار کرد: قفل‌سازی در چالشتر با قدمت 300 ساله است و بنیانگذار آن مرحوم استاد حاج عبدالله ریاحی چالشتری است.
وی افزود: ایشان افتخار ساخت قفل درب خانه کعبه را نیز در کارنامه خود دارند.
بهرامی بیان داشت: در چالشتر دو نمونه قفل وجود دارد، که سایز بزرگ و لوله‌ای آن در بیرون از منزل برای دروازه‌ها و درب مغازه‌ها استفاده می‌شود، سایز کوچک قفل هم تحت عنوان قفل زیره‌دار که برای داخل منزل برای درب گنجه‌ها و درب‌های داخلی استفاده می‌شود.
وی به ساخت سایز بسیار کوچک قفل چالشتری اشاره و بیان داشت: این سایز بیشتر برای تزئینات و در برخی موارد به‌عنوان زیورآلات با روکش طلا کاربرد دارد.
به گزارش جهانبین نیوز؛ قفل چالشتری از ۱۳ قطعه تشکیل شده است که عبارتند از: بدنه (توپه)؛ دو پایه، دسته، میخ، ته قفل، طبلک، دری، فنر، زبانه، مارپیچ، واشر پشت زبانه، ماسوره و دری ماسوره و تمامی این قطعات دست‌ساز هستند.
هر قفل یک کلید مخصوص و با شکل خاص دارد، هر کلید مخصوص یک قفل بوده و با آن نمی‌توان قفل دیگری را باز کرد که اجزای تشکیل دهندۀ آن نیز شامل ۴ قطعه دسته؛ وربند؛ ماسوره و مارپیچ است.
کلیدهای مورد استفاده در قفل چالشتری راست‌پیچ و چپ‌پیچ هستند و برای اینکه قفل‌ها با هر کلیدی باز نشوند دنده‌های کلید را متفاوت می‌سازند که نشان از تفاوت مکانیزم قفل و کلید چالشتری را دیگر قفل‌ها دارد.
قفل سازان چالشتری در گذشته قفل‌های منطقۀ چهارمحال و بختیاری و بخشی از اصفهان را تأمین می‌کردند و صد سال پیش جمعیت قفل‌سازان در این شهر کوچک به ۷۰ نفر میرسید و از این طریق امرار معاش می‌کردند.
قفل‌های چالشتری در دو نمونه ساخته می‌شود، قفل‌های زیره دار که برای جعبه‌ها و گنجه‌ها و وسایل تزئینی استفاده می‌شود و قفل‌های قلوه‌ای یا معمولی که در مقیاس بزرگ برای در‌های مغازه‌ها و... کاربرد دارند.
زیباترین قفل‌هایی که توسط قفل‌سازان چالشتری ساخته می‌شود، قفل‌های فرم‌دار و نقش‌دار است که از پایان دوره ساسانیان تا اواخر قاجاریه ساخته می‌شده است و جزء زیباترین قفل‌ها هستند، درحال حاضر از این نمونه قفل‌ها با وجود رکود و عدم استقبال سازندگان و مشتریان در مقیاس اندک در چالشتر ساخته می‌شود.
نقشی که از گذشته تا به امروز بر روی قفل چالشتر استفاده می‌شود نقش اسلیمی است که بر روی قفل حک شده، علاوه بر نقش اسلیمی بعضاَ از نقوش هندسی چهار گوش و هشت گوش نیز بر روی قفل استفاده می‌کنند. روی دسته قفل، اسلیمی‌های کوچک و روی بدنه به نسبت کل قفل اسلیمی‌های بزرگتر و در گوشه‌های بدنه قفل سراسلیمی حک می‌شود و نقوش تقریباً تمامی بدنه قفل را دربر می‌گیرد.
انتهای پیام/1026ج